Büyük Hun İmparatorluğu - Etnik Köken ve Dil

Büyük Hun İmparatorluğu Türkçe kaynaklarda Asya Hun İmparatorluğu olarak da bilinir. Fakat burada bahsi geçen Hunların Avrupa Hunları ile aynı kavim olup olmadıkları tartışmalıdır. Büyük Hunlar ile ilgili veriler Çin kaynaklarından alınmıştır ve bu toplum için bahsi geçen kaynaklarda kullanılan isim Hsiungnu (Xiongnu)'dur. Bu kelimenin okunuşunun Hunnu şeklinde olduğu söylenmektedir.

Asya Hunları üzerine yapılan gen araştırmalarında Türkçe konuşan Yakutlara benzerlikler bulunmuştur. Fakat bunun aksini gösteren araştırmalar da vardır. Sonuç olarak Asya Hunlarının gen araştırması henüz net bir sonuç vermemiştir.

Dil ile ilgili çalışmalarda da kesin bir yargıya varılamamıştır. Hsiungnu halkının Türki, Moğol veya İrani bir dil konuştuğuna dair teoriler vardır. Hsiungnu'nun farklı etnik kökenlere sahip kabilelerden meydana gelen bir konfedarasyon olduğuna dair görüş yaygındır. Bu kabileler arasında Türki kabilelerin de olması çok büyük olasılıktır fakat özellikle yönetici sınıfın etnik kimliği halen belirsizliğini korumaktadır.

Hsiungnu'daki ana unsurun Türki olduğuna dair iddiaların bir kısmına değinilecek olursa;

- Yirmi Dört Tarih ismi verilen eski Çin hanedanlarının resmi tarih kayıtlarının bazılarında Hsiungnu'nun Türki olduğu ifade edilmiştir. Bu kayıtlarda Göktürklerin Hsiungnu soyundan geldiği geçmektedir.

- M.S. 6. yüzyılın ortalarında yazılan Book of Wei isimli kitapta Türki bir dil konuştuğu bilinen Tingling isimli kavmin Hsiungnu dili ile küçük farklılıklar dışında aynı dili konuştuğu yazılmıştır. Fakat kitabın Asya Hunlarının Orta Asya'da olmadıkları bir zamanda yazılmış olması, kitabın yazarınının Hsiungnu dili hakkındaki bilgisini şüpheli kılmaktadır. Bu nedenle bu kaynak tek başına Asya Hunlarının Türki olduklarına kanıt olarak gösterilememektedir.

- Türk Tarihi üzerine çalışan Amerikalı tarihçi C.V. Findley'in "Dünya Tarihinde Türkler" isimli kitabında Hsiungnu'nun, hiç değilse yönetici zümresinin Türki, en azından Altayik olduğunun -evrensel  uzlaşı olmasa da- geniş çevrelerce kabul edildiği yazılıdır. Bunun dışında Hsiungnu'nun ve yönetici zümresinin Türki olduğunu kabul eden başka akademisyenler de vardır.

Hsiungnu döneminden önce Xianyun ve Xunyu ismi ile anılan kavimler de Çin kayıtlarında geçmektedir. Bu kavimlere ait ilk kayıtlar M.Ö. 8. yüzyıl civarında görülmektedir. M.Ö 2. yüzyıl ile M.S. 4 yüzyıl arasındaki Çin tarih yıllıklarında bu kavimlerin Hsiungnu'nun o zamanki ismi olduğu belirtilmiştir. Fakat bu kayıtlarda bu ilişkiye dayanak olacak herhangi bir argüman verilmemiştir. Bu bağlantı kesin değildir. Bu nedenle Asya Hunlarının tarihi genel olarak Teoman ile başlatılır.