Uzun dönemde maliyetlerin tamamı değişken maliyettir. Çünkü sabit faktör bulunmamaktadır. Örneğin kısa dönemde bir çiftçinin toprak miktarı sabittir. Bu nedenle toprağa ödediği kira sabit maliyettir. Çünkü kira miktarı üretim miktarından bağımsızdır. Tohum, iş gücü, gübre gibi faktörlere harcayacağı paralar ise değişken maliyettir. Çünkü bu maliyetler üretim miktarına bağlıdır.
Uzun dönemde ise toprak miktarı da üretim miktarına bağlıdır. Eğer çiftçi daha az üretim yapmak isterse daha az toprak kiralar, daha çok üretim yapmak isterse daha çok toprak kiralar. Bu nedenle kiraya ödenecek ücret değişkendir.
Uzun dönemde ortalama maliyet ölçek arttıkça üretim miktarının artmasına göre değişir. Ölçek ekonomisi durumunda olan bir firma için üretim miktarı arttıkça ortalama maliyet düşer. Negatif ölçek ekonomisi durumunda bulunan bir firma içinse üretim miktarı arttıkça ortalama maliyet de artar. İki durumda da olmayan firmalarda ise üretim miktarındaki artış ortalama maliyeti değiştirmez. Aşağıdaki grafiklerden ilki ölçek ekonomisinde bulunan bir şirket, ikincisi negatif ölçek ekonomisinde bulunan bir şirket ve üçüncüsü de iki durumda da bulunmayan bir şirket için uzun dönem ortalama maliyeti çıktı miktarına bağlı olarak göstermektedir. Yatay eksen üretim miktarını, dikey eksen ortalama maliyeti göstermektedir.
Ölçek Ekonomisi
Negatif Ölçek Ekonomisi
Ölçek Ekonomisi veya Negatif Ölçek Ekonomisinde Olmama Durumu
Bir şirket önce ölçek ekonomisi konumunda daha sonra da negatif ölçek ekonomisi konumunda olabilir. Bu durumda bu şirket için aşağıdaki grafik geçerli olacaktır.
Uzun dönem maliyet eğrileri çizilirken üç varsayım yapılır. Bunlardan ilki faktör fiyatlarının her çıktı düzeyi için bilindiğidir. Firma farklı çıktı düzeylerinde farklı faktör fiyatlarına sahip olabilir. Bir ham madde daha fazla alındıkça daha indirimli fiyatlara alınabilir. Bu maliyet eğrilerinin şekline etki eder. Fiyatlar daha sonra değişecek olursa bu maliyet eğrilerinin kaymasına neden olur.
İkinci varsayım teknolojik imkanların ve faktör verimlerinin sabit olduğudur. Teknolojik imkanlarla veya işçilerin eğitimi ile bu durum değişecek olursa maliyet eğrileri de değişecektir.
Son varsayım ise firmaların en etkin şekilde üretim yaptığıdır. Eğer bir firma etkin çalışmıyorsa maliyeti maliyet eğrisinin yukarısındaki bir noktada olacaktır.
Marjinal maliyet eğrileri de ortalama maliyet eğrilerine göre şekillenecektir. Ölçek ekonomilerinde her yeni çıktı birimi ortalama maliyeti düşürecektir. Ortalama maliyetin giderek düştüğü düşünülürse marjinal maliyet ortalama maliyetin hep altında olmalıdır. Negatif ölçek ekonomilerinde ise durum bunun tam tersidir. Her yeni çıktı birimi ortalamadan daha pahalıya mal olacaktır. Ortalama maliyetin giderek arttığı göz önüne alınırsa marjinal maliyet eğrisinin ortalama maliyet eğrisinin hep üstünde olduğu söylenebilir. Ölçek ekonomisi de negatif ölçek ekonomisi de olmayan işletmelerde ise ortalama maliyet eğrisi ile marjinal maliyet eğrileri aynıdır.
Ölçek ekonomileri ile ilişkili bir kavram da minimum etkin ölçek (MES) kavramıdır. Minimum etkin ölçek bir şirketin ölçeği arttırması sonucunda maliyetlerin yüzde beşten fazla düşmediği noktayı ifade eder. Bu nokta ölçek ekonomisi durumundaki uzun dönem maliyet grafiğinin neredeyse yatıklaştığı bir noktadır. Bu noktadan sonraki ölçek arttırımı maliyetlerde büyük düşüşlere neden olmaz.
Bir şirketin minimum etkin ölçeğe sektördeki tüm arzın ne kadarlık bir kısmını üretmesi durumunda ulaşabildiği bilgisi sektörün rekabet derecesi hakkında bilgi verir. Eğer bir sektörde minimum etkin ölçeğe çok düşük bir yüzdede, örneğin tüm sektör ihtiyacının yüzde biri karşılandığında ulaşılıyorsa bu sektörün rekabetçi olduğu söylenebilir. Çünkü herhangi bir firmanın piyasaya hükmedecek kadar büyümesi etkin olmayacaktır. Bu nedenle piyasada çok fazla üretici vardır. Minimum etkin ölçeğe piyasanın yüzde ellisinden fazlasında bile ulaşılabiliyorsa bu durumda tekel oluşumu muhtemeldir. Çünkü piyasa etkin üretim için iki şirkete birden izin vermeyecektir.
Kısa Dönem ve Uzun Dönem İlişkisi
Kısa dönem maliyet eğrileri kullanılarak uzun dönem maliyet eğrisi çıkarılabilir. Kısa dönemde sabit olan faktörün farklı değerleri için çok sayıda kısa dönem maliyet eğrisi çizilebilir. Tüm bu kısa dönem maliyet eğrilerine teğet olan eğri uzun dönem maliyet eğrisidir.
Uzun dönemde şirket ölçek ekonomisi durumunda olduğu müddetçe yeni çizilmiş olan kısa dönem maliyet eğrilerinden her biri bir öncekinden daha aşağıda olacaktır. Negatif ölçek ekonomisine geçildiğinde ise yeni kısa dönem maliyet eğrilerinin her biri bir öncekinden daha yüksekte olacaktır.
Eş Ürün ve Eş Maliyet Eğrileri ile Uzun Dönem Maliyet Eğrisinin İlişkisi
Farklı seviyeler için eş ürün eğrileri ve bu eğrilere teğet eş maliyet eğrileri çizilerek uzun dönem maliyet eğrileri çıkarılabilir. Her teğet noktası belli bir üretim seviyesi için en etkin durumdaki maliyeti gösterir. Eş ürün eğrileri eşit aralıktaki üretim seviyeleriyle çizilirse bir süre sonra eğrilerin birbirinden uzaklaştığı görülür. Bu da negatif ölçek ekonomisi durumuna geçişi gösterir. Çünkü bu durumun manası her bir birimin eskisine oranla daha fazla maliyet getirdiğidir.
Yukarıdaki grafikteki eş ürün eğrileri 10.000, 20.000, 30.000 ve 40.000 adet ürün için çizilmiştir. Görüldüğü gibi bir süre sonra eş ürün eğrileri arasındaki mesafe artmaya başlamıştır. Grafikte teğet noktalarının birleştirilmesiyle oluşturulan yeşil eğriye de genişleme yolu adı verilir.
Yukarıdaki grafikler sırasıyla ölçek ekonomisini, her iki durumda da olmayan ekonomiyi ve negatif ölçek ekonomisini temsil etmektedir. Önce ölçek ekonomisi, sonra negatif ölçek ekonomisi durumunda olma halini temsil eden grafikse aşağıda verilmiştir.
Bir şirketin minimum etkin ölçeğe sektördeki tüm arzın ne kadarlık bir kısmını üretmesi durumunda ulaşabildiği bilgisi sektörün rekabet derecesi hakkında bilgi verir. Eğer bir sektörde minimum etkin ölçeğe çok düşük bir yüzdede, örneğin tüm sektör ihtiyacının yüzde biri karşılandığında ulaşılıyorsa bu sektörün rekabetçi olduğu söylenebilir. Çünkü herhangi bir firmanın piyasaya hükmedecek kadar büyümesi etkin olmayacaktır. Bu nedenle piyasada çok fazla üretici vardır. Minimum etkin ölçeğe piyasanın yüzde ellisinden fazlasında bile ulaşılabiliyorsa bu durumda tekel oluşumu muhtemeldir. Çünkü piyasa etkin üretim için iki şirkete birden izin vermeyecektir.
Kısa Dönem ve Uzun Dönem İlişkisi
Kısa dönem maliyet eğrileri kullanılarak uzun dönem maliyet eğrisi çıkarılabilir. Kısa dönemde sabit olan faktörün farklı değerleri için çok sayıda kısa dönem maliyet eğrisi çizilebilir. Tüm bu kısa dönem maliyet eğrilerine teğet olan eğri uzun dönem maliyet eğrisidir.
Uzun dönemde şirket ölçek ekonomisi durumunda olduğu müddetçe yeni çizilmiş olan kısa dönem maliyet eğrilerinden her biri bir öncekinden daha aşağıda olacaktır. Negatif ölçek ekonomisine geçildiğinde ise yeni kısa dönem maliyet eğrilerinin her biri bir öncekinden daha yüksekte olacaktır.
Eş Ürün ve Eş Maliyet Eğrileri ile Uzun Dönem Maliyet Eğrisinin İlişkisi
Farklı seviyeler için eş ürün eğrileri ve bu eğrilere teğet eş maliyet eğrileri çizilerek uzun dönem maliyet eğrileri çıkarılabilir. Her teğet noktası belli bir üretim seviyesi için en etkin durumdaki maliyeti gösterir. Eş ürün eğrileri eşit aralıktaki üretim seviyeleriyle çizilirse bir süre sonra eğrilerin birbirinden uzaklaştığı görülür. Bu da negatif ölçek ekonomisi durumuna geçişi gösterir. Çünkü bu durumun manası her bir birimin eskisine oranla daha fazla maliyet getirdiğidir.
Yukarıdaki grafikteki eş ürün eğrileri 10.000, 20.000, 30.000 ve 40.000 adet ürün için çizilmiştir. Görüldüğü gibi bir süre sonra eş ürün eğrileri arasındaki mesafe artmaya başlamıştır. Grafikte teğet noktalarının birleştirilmesiyle oluşturulan yeşil eğriye de genişleme yolu adı verilir.
Uzun Dönem Üretim Teorisi <<<<< Mikro İktisat >>>>> Hasılat